José J. de Troya Calatayud, decano do Colexio Oficial de Enxeñeiros Navais e Oceánicos de Galicia é tamén vogal do Consello Galego de Enxeñerías (CGES). Analizamos con el, os retos e logros alcanzados no sector da enxeñería naval ao longo dos últimos anos. Como docente da Universidade da Coruña e xestor da área de Inspección Industrial do Ministerio de Defensa presenta unha visión integral de pasado, presente e futuro dos profesionais do naval en Galicia.

Como afectou a pandemia da Covid19 ao sector naval?

Nun primeiro momento, cando nos confinaron absolutamente a actividade presencial en fábrica tivo que paralizarse aínda que os enxeñeiros de oficina técnica, de loxística e os responsables administrativos puideron seguir coa súa actividade. Posteriormente, unha vez que puidemos retomar certa actividade xa non se advertiu demasiada incidencia porque nos estaleiros, por exemplo, trabállase ao aire libre. Con todo, o sector do transporte marítimo de lecer –os cruceiros- tivo que suspender a súa actividade por completo, aínda que despois os cruceiros de gran luxo gozaron de gran auxe. En xeral, a incidencia non foi notable.

Cal debe ser a folla de ruta para que a industria naval sexa máis sólida e sostible en España?

Sen dúbida, necesitamos un gran investimento, xa que o problema principal radica en que gran parte dos estaleiros teñen unha capitalización moi escasa, o que os converte en empresas moi dependentes do financiamento alleo. Neste sector os custos son moi elevados, polo que poñer en marcha un proxecto adoita ser moi complicado.

Agora mesmo o sector naval está a investir en investigación?

No sector naval privado é complicado se non se conta con determinadas axudas da administración. Pero, as empresas públicas son moi innovadoras, polo que compañías como Navantia son as que realizan o efecto tractor de todo o sector. Estes grupos teñen acceso a fondos de investigación e desenvolvemento, por exemplo, para avanzar na dixitalización.

Na organización profesional que se pode cambiar para que a industria naval sexa máis sostible, tanto en relación co medio ambiente como coa sociedade?

O principal reto que temos por diante agora mesmo é a dixitalización, que implicará o aumento da calidade dos nosos proxectos, a redución de custos e un destacable beneficio ambiental. No noso campo debemos diferenciar entre a dixitalización no proceso construtivo e de deseño do buque co proceso de explotación do buque, do mesmo xeito que as nosas relacións con outras industrias nas que o noso traballo proxéctase. En sustentabilidade o avance en construción está regulado pola Organización Marítima Internacional (OMI), que desde 2020 son máis restritivos coa vista posta en 2030 e no obxectivo de reducir as emisións. En xeral, temos determinadas esixencias no uso de materiais, de enerxías, etc.

Cal é o papel dos enxeñeiros navais na transformación dixital e ecolóxica?

Na transformación dixital, como xa comentei, está a ser fundamental o papel que exerce Navantia como impulsor de novas tecnoloxías, e que implica xa o beneficio de numerosas empresas auxiliares. Desde o Colexio de Enxeñeiros Navais en Galicia investimos cada vez máis en formación e estamos en contacto continuo coas universidades porque para nós é prioritaria a transformación dixital e é a nosa obrigación estar ao día. Por exemplo, considero que a eólica marítima é un bo exemplo de transformación dixital, e temos que facer unha especialización e diferenciación de produto porque o certo é que non podemos competir contra países que teñen uns réximes políticos e unhas situacións económicas que reducen considerablemente os custos e que dan pé a unha industria moi subvencionada.
En canto á transformación ecolóxica gustaríame destacar o papel da Unidade Mixta de Investigación (UMI), que cada vez se implica máis na regulación dos temas ambientais, por exemplo a obrigación de tratar a auga de lastre antes de soltala. O uso de enerxías alternativas e a adaptación ás regulacións ambientais da Organización Marítima Internacional (OMI) son fundamentais neste sentido. E considero que outro reto importante é mellorar as condicións laborais das persoas que traballan en barcos, é dicir, debemos comprometernos con mellorar a vida abordo.

Que achega o naval galego respecto a os seus competidores internacionais?

O naval galego é actualmente o máis representativo de España e un dos grandes retos aos que se enfrontou a nosa profesión nos últimos anos é precisamente a internacionalización. É certo que moitos enxeñeiros pola crise saíron a outros países para buscar novas oportunidades laborais, que xa son moitos os alumnos que gozan bolsas Erasmus e que Navantia e as empresas coas que traballa deron o salto a Australia e a Noruega. En xeral, o naval galego é moi competitivo e con gran iniciativa. Independentemente da competencia dos países asiáticos, como poden ser Xapón ou Corea que son competidores de primeiro nivel, en Galicia temos empresas que desenvolveron e perfeccionaron o seu traballo durante 125 anos.

En materia de formación Galicia é tamén un referente para o sector naval?

Quizais sexa unha apreciación persoal, pero atreveríame a dicir que a Facultade de Ferrol é unha das que ten mellor fama en España. Isto é así, en parte, pola gran vantaxe da súa localización á beira dun dos mellores estaleiros do mundo. Realmente a través das Unidades Mixtas de Investigación mantense un contacto constante cos profesionais do sector, que representan unha inspiración para os estudantes. Aínda que agora mesmo preocúpame bastante a dificultade que teñen os profesionais do sector para poder acceder á universidade como profesores e poder transmitir os seus coñecementos ao alumnado, as esixencias son imposibles para unha persoa profesional que traballa 8 horas ao día na empresa pública ou privada.

Os avances no coidado ambiental, na eficiencia enerxética, no uso das enerxías alternativas e na transformación dixital son algúns dos logros da enxeñería naval nos últimos anos

Cales son os logros máis destacados da enxeñería naval nos últimos anos?

Destacan os avances no coidado ambiental, na eficiencia enerxética, no uso das enerxías alternativas e na transformación dixital. Actualmente, traballamos na propulsión sen emisións contaminantes, creáronse tamén pinturas para os buques respectuosas co medio ambiente, están a empregarse novos materiais como pode ser o aluminio, os equipos de lastre xa xeran auga doce, melloráronse as plantas de tratamento de augas residuais, etc. En relación coas enerxías alternativas, o noso gran logro é a xeración eléctrica no mar, xa sexa eólica, mariña, Aero motriz ou grazas ás correntes mariñas.
A evolución da nosa profesión estaba orientada á vertente de construción naval, posteriormente avanzamos á construción off- shore nas plataformas petrolíferas, e España avanzou moito nun período bastante curto de tempo. O salto tecnolóxico do país foi moi destacable. Doutra banda, tamén ampliamos horizontes na náutica deportiva e de recreo e no almacenamento de enerxías alternativas. Sen dúbida, outro dos grandes saltos cualitativos do noso colectivo foi a saída ao estranxeiro.

Como curiosidade, comentarei que temos ata un compañeiro que gañou un Premio Óscar pola simulación de películas con mecánicas de fluídos

Que sectores empregan aos enxeñeiros navais?

O programa de estudos da miña xeración conlevaba unha formación moi profunda en temas de contabilidade, economía e dereito, polo que hai moitos enxeñeiros navais que, por exemplo, son inspectores do Banco de España. Hai enxeñeiros navais que traballan no sector enerxético, en centrais nucleares, en empresas industriais, en consultoría, no tratamento de augas, en empresas da automoción, e en moitos sectores diferentes ademais do naval, a enxeñería ou os portos. Sen dúbida, a nosa carreira profesional é moi interdisciplinar porque a nosa formación tamén é moi polivalente. Como curiosidade, comentarei que temos ata un compañeiro que gañou un Premio Óscar pola simulación de películas con mecánicas de fluídos.

Como evolucionou a colexiación?

Cando se modificou a lei dos colexios profesionais descendeu o número de ingresos dos colexios considerablemente. A pesar de que na actualidade hai un maior número de centros educativos, o número diminúe de forma constante. Quizais non sabemos transmitir o importante e necesario que é colexiarse, xa que todos temos uns intereses comúns. Temos que analizar con máis detalle o por que cada vez se colexian menos persoas.

En que poñería o foco para fomentar a colexiación?

Baixo a miña perspectiva hai unha cuestión fundamental para destacar o valor dos colexios, o seguro que cobre calquera circunstancia e proxecto profesional máis aló da liña de seguros contratas polas empresas privadas ou públicas. Só esta razón paréceme suficiente para colexiarse. Pero ademais desde os colexios profesionais representamos a un colectivo que en moitas ocasións exerce de nexo de unión entre os estudos universitarios e os profesionais do sector e as empresas, elaboramos revistas e publicacións de interese, loitamos polos intereses e dereitos dos colexiados, fomentamos e bonificamos a formación –principalmente a través da Fundación Jorge Juan- e esforzámonos por mellorar como institución constantemente.

Está a exercer o Consello Galego de Enxeñerías como nexo de unión no ámbito da enxeñería galega?

Reunímonos oito colexios de enxeñeiros cuns servizos e unha posición sólida, o cal é moi positivo porque non podemos esquecer que as carreiras profesionais son cada vez máis interdisciplinares e de que temos problemas comúns. Sen dúbida, aspirabamos a ser unha voz única –representamos a máis de 5.000 profesionais – ante a sociedade e ante a administración e así é porque nos últimos meses axuntamos esforzos para presentar unha batería de medidas á Xunta de Galicia para o desenvolvemento económico da comunidade galega. Desde o CGES temos a oportunidade de coordinar todas as formas de enxeñería, seguir de preto a evolución científica e tecnolóxica e axuntar esforzos para asentar a dixitalización, por exemplo.
Ademais é moi importante que nos coñeceramos os oito decanos con representación en Galicia porque o trato próximo facilita todo moito.